Πονάει το στομάχι μου, έχω έλκος;

Έλκος στομάχου – δωδεκαδακτύλου

Το έλκος είναι νόσημα του στομάχου – δωδεκαδακτύλου, που χαρακτηρίζεται από βαθιές διαβρώσεις βλεννογόνου μεγέθους πάνω από 5 mm.  

Τα δωδεκαδακτυλικά έλκη εντοπίζονται στο δωδεκαδάκτυλο ενώ τα γαστρικά έλκη στο στομάχι. Τα δωδεκαδακτυλικά έλκη σπάνια αντιπροσωπεύουν κακοήθεια σε αντίθεση με τα έλκη του στομάχου.

Τα γαστροδωδεκαδακτυλικά έλκη αναπτύσσονται εξαιτίας αυξημένης εκκρίσεως υδροχλωρικου οξεος και πεψίνης, διαταραχών στους μηχανισμούς βλεννογονικης άμυνας ή συνδυασμού των δύο αυτών παθοφυσιολογικών διαταραχών. Περιβαλλλοντογενείς παράγοντες, όπως η χρήση στεροειδών ή μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, το κάπνισμα, οι λοιμώξεις από ιούς, βακτηρίδια ή μύκητες και τα συγκινησιακά stress πιθανόν να παίζουν κάποιο ρόλο στην παθογένεια του πεπτικού έλκους ορισμένων ασθενών. Οι μηχανισμοί, με τους οποίους οι παραπάνω παράγοντες προκαλούν έλκη, είναι ασαφείς. Εντούτοις, πιθανολογείται ότι: α) τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα αναστέλλουν τη σύνθεση των προσταγλανδινων με απώτερο αποτέλεσμα την ελαττωματική δράση των μηχανισμών βλεννογονικής άμυνας και την πρόκληση έλκους και β) τα συγκινησιακά stress αυξάνουν την έκκριση οξέος ή ελαττώνουν τους μηχανισμούς βλεννογονικής άμυνας και οδηγούν στην ανάπτυξη έλκους . Εξάλλου, ανοσολογικοί και γενετικοί παράγοντες πιθανόν να παίζουν σπουδαίο ρόλο στην παθογένεια του έλκους ορισμένων ασθενών. Σήμερα πιστεύεται ότι η νόσος του πεπτικού έλκους αντανακλά μια ετερογενή ομάδα παθοφυσιολογικών διαταραχών, που εντοπίζονται σε ποικίλες ομάδες ελκοπαθών και ορισμένες από αυτές τις διαταραχές κληρονομούνται.

 

      Το μεγαλύτερο ποσοστό των πεπτικών ελκών προκαλούνται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού . Τα Helicobacter pylori είναι βακτήρια που αναπτύσσονται στο όξινο περιβάλλον του γαστρικού υγρού. Αποτελεί ένα gram αρνητικό βακτηρίδιο, το οποίο ζει μέσα στην βλέννα του στομάχου. Είναι παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη έλκους, γαστρικού καρκινώματος και λεμφώματος, σε ευαίσθητα άτομα.

       Το ελικοβακτηρίδιο συνήθως αποκτάται κατά την παιδική ηλικία. Το μικρόβιο διαθέτει μηχανισμό αντίστασης στα οξέα του στομάχου, τα οποία είναι τοξικά για πολλά μικρόβια. Ο οργανισμός παράγει αντισώματα για να εξαλείψει το μικρόβιο και κινητοποιεί τα λευκά αιμοσφαίριά του αλλά συνήθως  η ανοσολογική του απάντηση είναι στα περισσότερα άτομα ανεπαρκής και ο ασθενής μεταπίπτει στην  κατάσταση  «της χρόνιας φορείας».

    Τα επιδημιολογικά στοιχεία που συνδέουν το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού με το δωδεκαδακτυλικό έλκος είναι πολύ ισχυρά και συνοψίζονται παρακάτω:

 (α) Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ανευρίσκεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό ασθενών με έλκος του δωδεκαδακτύλου.

(β) Η χρονική διάρκεια των υφέσεων του έλκους είναι μεγαλύτερη και η συχνότητα των υποτροπών του μικρότερη μετά από θεραπεία με φάρμακα που δρουν εναντίον του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού και το εξαφανίζουν από την περιοχή του στομάχου  

(γ) Το έλκος υποτροπιάζει συχνότερα σε αυτούς που επαναποικίζονται με ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού

 Άλλες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν έλκη είναι:

• Η παρατεταμένη περίσσεια όξινο pH του στομάχου.
• Η ασπιρίνη και  τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ)
• Κληρονομική προδιάθεση.  Γενετικοί παράγοντες και η αύξηση της ηλικίας είναι παράγοντες κινδύνου του πεπτικού έλκους.
• Το κάπνισμα αποτελεί επίσης ένα από τα αιτία του πεπτικού έλκους
• Η Ψυχολογική πίεση (Stress).  Συναισθήματα όπως επιθετικότητα, μνησικακία, ενοχή, αναποφασιστικότητα κ.α. αυξάνουν την έκκριση οξέος, με αποτέλεσμα την δημιουργία του έλκους.
• Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, οι σοβαρές και μεγάλες εγχειρήσεις, τα εγκαύματα,τα εμπύρετα νοσήματα που προκαλούν έντονο σωματικό και ψυχικό stress μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία ελκών

 Πως εκδηλώνεται η νόσος – Συμπτώματα

• Κοιλιακός πόνος: Κοιλιακός πόνος, συνήθως στο άνω μέρος του στομάχου (επιγαστραλγία).
• Κοιλιακό φούσκωμα στην κοιλιά και πληρότητα
• Κάψιμο, που συχνά μας ξυπνάει τη νύχτα
• Η υπερβολική έκκριση σιέλου στο στόμα είναι σύμπτωμα του πεπτικού έλκους και της γαστρίτιδας.
• Έμετος ή ναυτία
• Απώλεια της όρεξης και απώλεια βάρους είναι από τα πιο κοινά συμπτώματα του πεπτικού έλκους.
• Η Αιματέμεση,
• Μαύρα κόπρανα ή μέλαινα κένωση είναι συνήθως ένδειξη γαστρορραγίας
• Η εμφάνιση  οξειδωμένων και δύσοσμων  κοπράνων (ύπαρξη αιμοσφαιρίνης μπορεί να είναι ένα από τα συμπτώματα της νόσου
• Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν περιοδικότητα του φαινομένου, με περιόδους ελεύθερες συμπτωμάτων

Διάγνωση της νόσου – Εξετάσεις

Στις περισσότερες περιπτώσεις όπου τα ενοχλήματα είναι τυπικά, η περιγραφή και μόνο των συμπτωμάτων αρκεί για να γίνει η διάγνωση του έλκους. 

– Αναλυτικό και πλήρες ιστορικό

• Στο ιστορικό ενημερωνόμαστε για την χρησιμοποίηση από τον άρρωστο, φαρμάκων που είναι γνωστό ότι προδιαθέτουν σε εμφάνιση πεπτικού έλκους
• Στο οικογενειακό ιστορικό διαπιστώνουμε την ύπαρξη μέλους της οικογένειας που πάσχει από το έλκος.
• Ερευνάται ο τρόπος ζωής του αρρώστου

–       Γαστροσκόπηση

–       Ακτινογραφία στομάχου και δωδεκαδακτύλου.  Η ακτινογραφική εξέταση αποτελεί μια πρώτη αδρή διαγνωστική εξέταση, διότι είναι συνήθως λιγότερο δαπανηρή από την ενδοσκόπηση και λιγότερο δύσκολη για τον ασθενή

–       Ανάλυση κοπράνων: τα οποία στο έλκος είναι χρώματος μαύρου ή αιμορραγικά και μπορεί να μυρίζουν πολύ άσχημα

–       Γενική αίματος

–       Βιοχημικός έλεγχος

Ποιες είναι οι επιπλοκές

• Η γαστρορραγία,
• Η διάτρηση και
• Η απόφραξη της πυλωρικής εξόδου

       Η γαστρορραγία είναι η πιο συχνή επιπλοκή, χαρακτηρίζεται από αιμορραγία στομάχου και στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτεί επιθετική ενδονοσοκομειακή αγωγή. Η παθολογική αυτή κατάσταση είναι συχνά σιωπηλή, αλλά άμεσα απειλητική για την ζωή του ασθενούς, λόγω της ραγδαίας πτώσης του αιματοκρίτη, της πίεσης του αίματος, της αιμάτωσης ζωτικών οργάνων. 

       Η διάτρηση είναι επικίνδυνη επιπλοκή στην οποία «σπάει» μέρος του στομάχου. Το διατιτραίνον έλκος είναι μια μορφή συγκαλυμμένης διάτρησης, στην οποία το έλκος διεισδύει σε γειτονικό όργανο, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη βλάβης στο όργανο αυτό (π.χ. πάγκρεας, ήπαρ).  

     Στην απόφραξη της πυλωρικής εξόδου, αναπτύσσεται μηχανική απόφραξη και αδυναμία προώθησης τροφών με αποτέλεσμα εμέτους και επιδείνωση κοιλιακών συμπτωμάτων.

  

Θεραπεία – Μέθοδοι αντιμετώπισης

     Θεραπεία του γαστρικού και δωδεκαδακτυλικού έλκους, εξαρτάται κυρίως από την φύση, την αιτία και την έκταση του πεπτικού έλκους και συνίσταται στην στρατηγική αντιμετώπισης του έλκους και  στην επίτευξη ορισμένων στόχων, που προκύπτουν από τα σύγχρονα δεδομένα της παθοφυσιολογίας της νόσου

– Συντηρητική θεραπεία

• Η ανακούφιση από τα συμπτώματα
• Η επούλωση του έλκους
• Η πρόληψη των επιπλοκών
• Μείωση της παραγωγής οξέος
• Βελτίωση των αμυντικών ικανοτήτων του βλεννογόνου του στομάχου
• Εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, το οποίο, ανεξαρτήτως της ευθύνης του ή μη για τη δημιουργία του έλκους, πιθανότητα ευθύνεται για τις υποτροπές του έλκους
• Η μείωση ή εξάλειψη των υποτροπών του έλκους

– Φαρμακευτική αγωγή

• Χορήγηση αντιόξινων
• Χορήγηση ανταγωνιστών Η2 υποδοχέων
• Προστασία της γαστρικής διάβρωσης που μπορεί να προκληθεί από την λήψη των ΜΣΑΦ
• Σημαντική είναι η χορήγηση σκευασμάτων που σκοπό έχουν την αναστολή  της αντλίας πρωτονίων.

– Χειρουργική επέμβαση

Χειρουργική επέμβαση χρειάζεται για τα διάτρητα πεπτικά έλκη.

 

Πώς να προφυλαχτείτε από τη νόσο – Πρόγνωση

       Το έλκος γενικά θεωρείται καλοήθης πάθηση με ευνοϊκή εξέλιξη στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Η θνησιμότητα από έλκος είναι πολύ μικρή και οφείλεται κυρίως στις επιπλοκές. 

       Για την πρόληψη του πεπτικού και του δωδεκαδακτυλικού έλκους πρέπει να αποφεύγονται οι αιτίες που ενοχοποιούνται για την πρόκληση της νόσου. Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού θεωρείται υπεύθυνο για την πρόκληση των περισσότερων περιστατικών του έλκους. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το μικρόβιο μεταδίδεται δια της κοπροστοματικής οδού. Είναι σημαντικό να πλένετε τα χέρια σας μετά την τουαλέτα και πριν το φαγητό. 

       Να αποφύγετε την κατανάλωση πρόχειρου φαγητού. Φροντίστε να τρώτε μη ερεθιστικές τροφές. Να τρώτε αρκετά φρούτα και λαχανικά σε τακτά διαστήματα (πορτοκάλι, τα σταφύλια κ.λπ.) 

• Μικρά και συχνά γεύματα, βοηθούν στην πρόληψή του.
• Γάλα: Η σύσταση για τη χρήση του γάλακτος στο καθημερινό διαιτολόγιο στηρίζεται στην άποψη ότι το γάλα έχει ικανότητες εξουδετερώσεως του υδροχλωρικού οξέος. Θα πρέπει πάντως να τονίζεται στους ασθενείς ότι το γάλα δεν είναι αντιόξινο και ότι δεν αποτελεί ειδική θεραπεία για το έλκος
• Αλάτι: Έχει βρεθεί ότι το αλάτι προκαλεί γαστρίτιδα σε πειραματόζωα και πολλές επιδημιολογικές μελέτες υποδεικνύουν τη βλαπτική επίδραση της υπερκαταναλώσεως άλατος στο γαστρικό βλεννογόνο
• Λιπαρά οξέα τροφής. Φαίνεται ότι το είδος των λιπαρών οξέων της τροφής ασκεί κάποια επίδραση στην εμφάνιση του πεπτικού έλκους
• Τρώτε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες που βοηθούν στην πρόληψη του γαστρικού έλκους και βελτιώνουν την κινητικότητα του εντέρου.
• Μην διακόπτετε την αγωγή σας έστω και αν έχουν μειωθεί τα συμπτώματα.
• Διακόψτε το κάπνισμα
• Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση του αλκοόλ.
• Αποφύγετε το στρες